Elazığ ve çevresinde, Artuklu, Akkoyunlu ve Osmanlı Döneminin ilginç yapı örnekleri bulunmaktadır. Artuklu mimarisinin izleri Harput'ta gözlenmektedir. Akkoyunlu mimarisi ise, yapı ve süsleme sanatına yenilikler getirmiştir. Mekan anlayışı gelişmiştir, yapılarda iç ve dış uyum sağlanmış, revaklı avlular ortaya çıkmıştır.

Yöredeki Osmanlı camileri, klasik Osmanlı üslubunu yansıtmakla birlikte büyük yapı
niteliğinde değillerdir. Kiliselerde de Türk mimarisi etkisi görülmektedir. Günümüzdeki yapılar XX yy. yapılarıdır.

1850’li yıllarda Harput’a gelen Amerikan, Fransız ve Alman misyonerler Harput yaşam ve mimarisini önemli ölçüde etkilemişlerdir.  Amerikan, Fransız ve Alman misyonerler kendi ülkelerinden getirdikleri yenilikleri mimaride uyguladıkları gibi, ustaların yerel halktan olması ve eski fotoğraflarda görülen yapı tekniklerinden Türk mimarisinden de etkilendikleri aşikardır. I. Dünya savaşının etkisiyle Amerikan, Fransız ve Alman misyonerlere ait pek çok yapı günümüze ulaşmamıştır. Harput'un yer değiştirmesi ile eski konak ve evler yok olmuştur.

Fotoğraf 1: Fırat Koleji (Amerikan Koleji)

Yöre evlerinin belirgin özelliği, genişlik ve ferahlıktır. Geniş ve yüksek şahnişinler, çıkmalar yer alır. Evler hem dış hem de iç avlulu olup, taş kemerli dış kapılar iki kanatlıdır. Evlerin alt katları, ambar, kiler şeklindedir. Üst katlarda ise harem ve selamlık bölümleri vardır. Taş ve ahşap işçiliği önemlidir.

Eski Harput mimarisinin özellikleri ilk yıllarda Elazığ'da sürmüştür. Büyük konaklar,
geniş ferah odalar ve küçük pencerelerden oluşmaktadır. Günümüzde bu tür evlerden
Elazığ'da sadece Kazım Efendi Sokağında birkaç örnek bulunmaktadır. Günümüzde ise batı mimari etkisi ile yapılan yapılar, doğal koşul ve iklim yapısına uygun değildir. Ayrıca kent ve çevresinde gecekondu bölgeleri oluşmuştur.Yöre mimarlığına ilişin çok genel anlamda bazı çalışmalar Elazığ, Merkezinde yapılmıştır.

Yerleşmeyi Etkileyen Etmenler

            Suya yakınlık aranmıştır. Akrabalar birbirine yakın oturmak istemişlerdir. Bu yüzden her mahalle bir akrabalar topluluğudur. Konutların ön yüzünü, namaz kılarken kıbleyi saptamakta kolaylık sağlayacağından, kıbleye baktırmak çabası vardır.

Ev Tipleri ve Evin Bölümleri

            Evler genellikle iki katlı ve düz damlıdır. Zemin katta avlu, ahır, merek (samanlık), hela ve ambarlar vardır. Çarkolarak adlandırılan yıkanma yeri de zemin kattadır 2. Üst katta sofa, odalar, mutfak, kiler yer alır. Mutfaktaki çark'ta bulaşık yıkanır. Odadaki sedir altında ve yüklüklerde de yıkanma yeri (çark) olabilir.

            Ambarlar:Tahta veya topraktan yapılır. Tahta ambarlar dikdörtgen prizması, toprak olanlar yuvarlak silindir biçimindedir. Toprak ambarlar kırmızı topraktan yapılır. Dövülerek sertleştirilir. Güneşte kurutulur. Beyaz toprakla sıvanır.

Bazı Yapı Elemanları

Temel: Temel çukuru I-I. 50 m derinliğinde kazılır. Zeminden 1-150 m yüksekliğe kadar taş duvar örülür.Duvar içine ağaç hatıllar konur.
Taş duvar içine konulan çakıldan büyük yuvarlak taşlara gogandenir.

Oda döşemesi:Odaların zemini topraktır. Önce toprak elenir ve içine saman katılarak çamur hazırlanır ve yere döşenir.
Üzeri çarpudenilen beyaz toprakla sıvanır ve mala ile dövülür. Daha özenli bir döşeme için sıva üzeri kitre veya dut pekmezi ile cilalanır.

Dam Yapımı: İki duvar arasındaki açıklık fazla ise ara keran adı verilen bir veya birkaç kiriş atılır. Bu kirişi direklerle taşınırlar (şek. I). Direk başlığına ku/ik veya pe (pörk) denir. Keran üstüne kisek (cisir) denilen ağaçlar aralıkla yerleştirilir. Kisek'ler üstüne mertek olarak adlandırılan daha ince ağaçlar yan yana döşenir. Mertek' lerin üstü çalı çırpı ve püşürük denilen, temel kazılırken çıkan çam rumsu toprak serilir. Üzerine de yağmur geçmemesi için ki bir toprak (çaşğan) atılır, loğlanır (şek. 3). Oda tavanı tali kaplanmışsa bu tavana ters tavan, kaplanmamışsa arıst (artstah) denir .

Emniyet ve yardımlaşma gibi nedenlerle akraba evi yan yana yapılmışlardır. Camiye, çeşmeye, köy meydanına, okula yakın evler daha değerli tutulur.

Ev Tipleri ve Evin Bölümleri

Evler, genellikle iki katlı, açık sofalı ve düz damlıdır. Katlarda avlu, ahır, merek (samanlık), hela bulunur. Üst katlar sofaya açılan oturma odası, misafir odası, yatak odası, mutfak, kiler gibi bölümleri kapsar.

Tandır Odası: Eve bitişik ayrı bir çatı altındadır. Oda genellikle kare planlıdır. Ortasına 75 cm çapında 80-100 cm derinliğinde yuvarlak bir çukur kazılır. Bu çukura toprakta yapılma iki tarafı açık 60 cm çapında 80 cm yüksekliğine küp biçiminde tandır yerleştirilir.  Tandırın dibi bir hava kanalıyla ev tabanına açılır. Tandır yakma mevsimi İlkbahar ve sonbahar başıdır. Kışın bu tandır odası odunluk hatta merek olarak da kullanılır.

Ev Yapım Zamanı ve Usta Sağlanması :

Ev yapacak kimse Mart ve Nisan aylarında kerestesini sonra da taşını hazırlar. Yapıma Mayıs ayında başlanır. Kerpiç kesme işi haziranda yapılır. Köyde bir tek duvarcı ustası olduğundan marangoz ve duvarcılar Hoşköy, Mollaköy, Karşıbağ ve Yazıkonak köylerinden sağlanır.

MİMARLIK

Tavan taşıma sistemi

1. keran

2. kulik (perk)

3. direk

4. cisir

Bazı Yapı Elemanları:

Giriş Kapısı: Davraza olarak adlandırılan giriş kapısı tahtadan, iki kanatlıdır. Ağaç dingil üzerinde dönen kapılara topuklu kapı denir. Giriş kapılarında yöre halkının hayvancılıkla geçim sağlamasından büyük baş ve küçük baş hayvanlar düşünülerek yapılmıştır.

• Kilitler:

• Zorlak (zonak) Gizli kapı kilidi.

• Sürmeli kilit , sürgü; Sürmeli kilit'te ağaç dil, kapı arkasına sürülür.

• Kursili kilit

olarak anılan kilitler görülür. Hepsi ağaçtan olur. Sürgüde, ağaç sürgü kapı arkasına duvardan duvara sürülür, açılacağı zaman duvar içine sürülerek gizlenir.

Hatıllar: Döşeme seviyesinde kerpiç duvar üstüne üç tane ağaç hatıl konur. Hatıllar birbirine köstek denilen ağaçlarla bağlanır.

Pencereler :  Oda pencerelerine koltuk, ahır ve merek pencerelerine şafak, pencere lentosuna palavar denir. Elazığ ev ve konaklarında pencereler  içe doğru niş gibi  genişlemektedir. Buda soğuk kış aylarında daha fazla ışık içeri almak içindir.

Sedir: Pencere önünde olur, set denir.

Ocak: Ocağa pıhırığ da denir. İki yanında taka denilen küçük nişler vardır. Buraya çamaşır, bohça vb. konur. Ocak üstündeki rafa da idare veya çıra konur.

Yüklük:Musandara denilir. Ya duvar içindedir veya tahtadan yapılmıştır, açıktadır.

Merdiven:Ayakçak denilir. Dama çıkılan ayakçak’ın damdaki odasına hapeng denir.

Kat Döşemesi Yapımı:  Oda genişliği fazla ise çift keran kullanılar. Keranlar direk veya tikme denilen düşey ağaçlarla taşınırlar. Direk başlığına pörk denir. Keranın üstünde cisirler bulunur. Cisir üstüne mertekler  döşenir. Merteklerin üstüne keveşe denilen çalı çırpı atılır. Keveşeler yaş ise üzerine ot , saman vs. konmaz . Zemin ve üst katın döşeme kaplaması tamamen topraktır.